Fakta: Om smak og forkjøling
- På tunga har me fem grunnsmakar: søtt, sala, surt, bittert og umami.
- Det meste av det me opplever som smak, kjem eigentleg frå lukta når me et.
- Slim og hevelse i nasen blokkerer luktvegane når du er forkjølt.
- Betennelse kan påverka nervar som gir beskjed om lukt og smak.
- Når luktesansen er borte, blir smakane enklare og teksturen og temperaturen til maten blir viktigare for kva me opplever.
Når du et, er det ikkje berre tunga som jobbar — mykje av det me oppfattar som smak kjem frå luktesansen. Når me tygg mat, blir det frigjorde små luktestoff som går bakvegen frå munnen og opp mot nasen, og dei treffer luktreseptorane. Dette hjelper hjernen å kjenna heile smaken, skriv Ung.forskning.no.
Men når du er forkjølt, skjer det fleire ting som øydelegg denne prosessen: slimhinnene i nasen hovnar opp, og snørr lagar hindringar der luktestoffa skal passera. Dette gjer at luktsignala ikkje når fram som dei pleier. Derfor blir mange smakar «svakare» eller ein mistar smaken heilt.
Forvrengd smak
I nokre tilfelle opplever folk også at smaken blir forvrengd — at noko som vanlegvis smakar godt, plutseleg kan smaka bittert, metallisk eller ubehageleg. Det kjem av at nasen og munnen kan bli betente, og nervane for lukt og smak blir påverka.
Eit interessant eksperiment du kan prøva: bland sukker og kanel, hald nasen stramt lukka (så du ikkje kan pusta gjennom den), og smak blandinga. Du vil berre kjenna “søtt” – ikkje smaken av kanel. Når du slepper nasen fri, vil du igjen kjenna den rette smaken av kanel. Lukta gjer stor forskjell!
Under covid-19-pandemien merka mange at dei mista luktesansen heilt, sjølv utan mykje snørr. Det viruset kan angripa cellene og nervane som trengst for at me kan lukta. For nokon tok det lang tid før luktesansen kom tilbake.
